Nghĩ về Dương Tường và Lolita

QĐND Online – Vừa qua, buổi ra mắt bản dịch Lolita của dịch giả Dương Tường được tổ chức tại Hà Nội. Là “ngôi sao” ở buổi ra mắt Lolita, nhưng Dương Tường chỉ nói vài câu ngắn ngủi. Những gì ông nói rất giản đơn, thật thà, chất phác, khác hẳn một Dương Tường nhạy cảm, tinh tế trong thơ và trong dịch.

Dịch giả Dương Tường: “Lolita” còn nhiều sai sót

Gặp gỡ dịch giả  gạo cội của văn học dịch Việt Nam tại ngôi nhà nhỏ, trong con ngõ nhỏ của gia đình ông vào buổi sáng đầu hè, ông trò chuyện với tôi thoải mái, nhẹ nhàng, bằng một giọng nói hơi run nhưng trí nhớ thì minh mẫn. Tôi hỏi ông khá chi tiết về những điều người ta đang tranh cãi quyết liệt quanh “on the dotted line” của “Lolita” nổi tiếng. Một điểm tranh cãi không thể nói là không thú vị trong dịch thuật. Dịch giả ngoài 80 tuổi đón nhận những câu hỏi của tôi bằng một tâm hồn muốn chia sẻ, nhiều hơn bất cứ một sự biện minh, giải thích nào.

Dịch sách không chỉ cho người đọc

Dịch giả Dương Tường (TBKTSG) -  Ở tuổi 80, dịch giả Dương Tường vẫn đang trên hành trình chinh phục những đỉnh cao văn chương của nhân loại. Ông chia sẻ với TBKTSG câu chuyện bếp núc khi dịch cuốn Lolita của Vladimir Nabokov và những suy nghĩ của ông về nền văn học nước nhà. TBKTSG: Phải chờ đợi mất 57 năm, Việt Nam mới “cưới” được “Lolita”. Ông có “khổ sở” với sự chờ đợi này không? - Dịch giả Dương Tường: Tôi nghĩ không riêng gì tôi mà với bất kỳ dịch giả yêu nghề nào cũng đều mơ ước vào một ngày đẹp trời sẽ được “gặp” Lolita. Cha đẻ của nó chính xác là một phù thủy chữ, với những ngón chơi chữ vừa tinh tế thông thái vừa tinh quái bình dân (dù Lolita không được viết bằng tiếng mẹ đẻ), nhờ một cái đầu hết sức uyên thâm và một vốn văn hóa vô cùng đáng nể. Nhưng để đưa được một cuốn sách nổi tiếng và cũng nhiều “tai tiếng” như Lolita đến Việt Nam thì quả thật cần phải biết chờ đợi cơ hội. Chính vậy mà ngay cả khi đã bắt tay vào dịch Lolita, tôi cũng thấy nơm nớp vì không chắc cuốn sách sẽ được cấp phép. Một phần cũng bởi trước đó, tôi đã từng mất hai năm cho cuốn Mort à crédit (Chết chịu) của Louis-Ferdinand Céline nhưng lại không in được. Nhưng thật bất ngờ, cuối cùng, Lolita - bản tiếng Việt - không những ra được mà thậm chí còn không bị cắt bỏ một chữ nào. Điều đó cho thấy các nhà quản lý của ta còn cởi mở hơn Mỹ hồi năm... 1955.

Vladimir Nabokov: Aesthetic Bliss and Its Invocations

With an electric sigh, a deep drag on foreign eclecticism, one inhales lyricism, poeticism; this is the proverbial aesthetic bliss. A reader of the renowned Vladimir Nabokov experiences what Nabokov himself described as neither happy, nor sad, but a tingling contentedness after closing a book and setting it gently down, squeezing the covers together, reveling in this invoked catharsis. After swaying in the tides of the Russian literary masters, (such as Chekov, Tolstoy and Pushkin) Nabokov strove to create the same effect. And in this ardent striving, he had “written himself into the history of Russian literature,” (Oks, 49). Nabokov’s work continues to beat on in the same manner, inspiring, still, a wide-eyed reverence to his modern, yet lyrical style; it continues, not to mold contemporary literature, but to encourage artists to find what is beautiful and to transpose those holy windows into blossoming realities. 

Born in St. Petersburg, Russia on April 23rd, 1899, to a wealthy bourgeoisie family, young Vladimirovich grew up amidst his father’s liberal idealism. The name Nabokov bore heavily upon him; it had a regal, resounding effect upon the ear. His great-grandfather, Alexander, was a full general, his great-uncle, Nikolai, an imperial page and Decembrist. Vladimir Dmitrieyvich, Nabokov’s own father, led an active life in politics, law, and journalism, helping to found, in pre-Bolshevik Russia, the Kadet party. It is with this great lineage, weighing like a yolk, that the young author set about carving out a life for himself. Correlatively, it is no wonder why he chose to distance himself from the name by writing under the pseudonym Vladimir Sirin for a time (Oks, 45). 

Lolita and the Dangers of Fiction

In Lolita Vladimir Nabokov plays a very serious game with the relations between a work of art, the experiences that underlie it, and the effects it may have upon its readers. The book's protagonist, narrator, and supposed author, Humbert Humbert, continually forces us to maintain a double perspective by calling on us to pass moral and legal judgment upon him as a man and aesthetic judgment upon him as an artist. You can always count on a murderer for a fancy prose style, Humbert informs us in the book's third paragraph, and from that point on the murderer, madman, and pedophile is balanced against the artistic creator, stylist, lover of language, and master of literary allusion. Although Humbert sometimes tries to separate his Jekyll and Hyde aspects, as when he assures us that the gentle and dreamy regions through which I crept were the patrimonies of poets not crime's prowling ground, his own book proves that the same habits of mind guide both writer and criminal.

The problem with Nabokov

Vladimir Nabokov's unfinished novella, The Original of Laura, is being published despite the author's instructions that it be destroyed after his death. Martin Amis confronts the tortuous questions posed by a genius in decline.

Vladimir Nabokov in Switzerland, in about 1975. Photograph: Horst Tappe/Getty Images

 Language leads a double life – and so does the novelist. You chat with family and friends, you attend to your correspondence, you consult menus and shopping lists, you observe road signs (LOOK LEFT), and so on. Then you enter your study, where language exists in quite another form – as the stuff of patterned artifice. Most writers, I think, would want to go along with Vladimir Nabokov (1899-1977), when he reminisced in 1974:

Chiếu miễn phí phim 'Lolita' tại Hà Nội

Tác phẩm điện ảnh chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết gây nhiều tranh cãi của nhà văn Vladimir Nabokov sẽ được chiếu tại Trung tâm TPD (Hà Nội) vào 14h ngày 8/4.